Şeffaflık Örgütü Bosna, Sırbistan, Türkiye ve Macaristan’da Yolsuzluğun Kötüleştiğini Belirtiyor.
Uluslararası Şeffaflık Örgütü’nün Salı günü yayınladığı son Küresel Yolsuzluk Algısı Endeksi’nde (CPI) Türkiye, Macaristan, Bosna Hersek ve Sırbistan son on yılın en kötü yolsuzluk puanlarını aldı.
Uluslararası Şeffaflık Örgütü’nün kamu yolsuzluğu algısına ilişkin son raporu Macaristan, Bosna, Sırbistan ve Arnavutluk’u olumsuz değerlendirirken Kosova, Kuzey Makedonya ve Moldova’daki ilerlemeye dikkat çekiyor.
Uluslararası Şeffaflık Örgütü’ne göre Türkiye’nin “siyasi denge ve denetleme mekanizmalarındaki zayıflayan etkinliği ele alması ve yolsuzluğun kovuşturulmasında usulsüz etkiyi ortadan kaldırmak için daha güçlü bir yasal ve kurumsal yolsuzlukla mücadele çerçevesi oluşturması gerekmektedir”.
Raporda, Karadağ’ın Batı Balkanlar’da 65. sırada (45) en üst sırada yer aldığı ancak “son beş yıldır TÜFE’de durgunluk yaşadığı” uyarısında bulunuldu.
Raporda, “Yeni hükümet yolsuzlukla mücadele için kurumsal ve yasal çerçevelerin iyileştirilmesi beklentilerini karşılamadı ve kamuoyundan bilgi saklama uygulamasını sürdürüyor” denildi.
Uluslararası Şeffaflık Örgütü Doğu ve Güneydoğu Avrupa Bölge Koordinatörü Lidija Prokic, Batı Balkanlar’ın ortalama CPI puanının 38 olduğunu, bunun da 43 olan küresel ortalamanın altında ve 66 olan AB ortalamasının çok altında olduğunu söyledi.
Prokic BIRN’e yaptığı açıklamada, “Batı Balkanlar ve Türkiye’de yolsuzluğu kontrol mekanizmalarının iyileştirilmesi açısından hala kat edilmesi gereken uzun bir yol olduğunu görüyoruz” dedi.
Bosna Hersek, 180 ülke arasında 110. sırada yer alarak (34 puanla) en kötü dereceye sahip Batı Balkan ülkesi oldu. Prokic, Bosna’da 2022 seçimleri sırasında kaydedilen bir dizi sorunun yanı sıra yargı bağımsızlığı eksikliği de dahil olmak üzere “bir dizi endişe verici sorun” olduğunu söyledi.
“Örneğin, seçimlerde yarışan partilere bağışta bulunan ticari kuruluşların aynı zamanda bu partilerin seçildiği kurumlardan ihale, iş ve fırsat alan ticari kuruluşlar olduğunu gördük” dedi.
Bölgede en kötü durumda olan diğer ülkeler ise 36 puanla 101. sırada yer alan Sırbistan ve Arnavutluk ile birlikte Türkiye. Sırbistan’ın tarihi düşük puanı esas olarak “hukukun üstünlüğünün zayıflamaya devam etmesi ve artan otokrasiye” bağlandı. Sırbistan geçen yıl 38 puanla 96. sırada yer almıştı. En yüksek puanını 42 ile 2013 yılında alan Sırbistan, bu rapora kadar hiçbir zaman 38’in altında puan almamıştı.
Prokic, “Sırbistan’ın karakteristik özelliklerinden biri de kamu iktisadi teşebbüslerinde çok sayıda CEO’nun uzun süreler boyunca vekaleten görevde kalmasıdır” dedi.
“Bu kamu iktisadi teşebbüslerinin sahip olduğu kamu fonlarının miktarı ve CEO’ların bu fonların nasıl kullanılacağı konusundaki belirleyici rolü düşünüldüğünde, bu gerçekten ciddi endişelere yol açıyor ve ciddi bir yolsuzluk riski oluşturuyor” diye ekledi.
Berlin merkezli izleme kuruluşu tüm ülkeleri altı coğrafi gruba ayırıyor: Amerika, Batı Avrupa ve AB, Doğu Avrupa ve Orta Asya, Orta Doğu ve Kuzey Afrika, Sahra Altı Afrika ve Asya Pasifik. Daha sonra her bir ülkede algılanan yolsuzluk seviyelerini ölçmekte ve 0 ila 100 arasında puan vermektedir. 100 puan “çok temiz” bir algı anlamına gelirken, 0 puan “oldukça yolsuz” anlamına gelmektedir.
Arnavutluk’un CPI’daki yeri büyük ölçüde değişmemiştir.
Raporda, “Bu melez rejimin yargı denetimi ve Yolsuzlukla ve Organize Suçlarla Mücadele Özel Yapısının güçlendirilmesi gibi alanlarda kaydettiği ilerleme, zayıflayan medya bağımsızlığı ve sivil toplumun karar alma süreçlerine anlamlı bir şekilde katılımı için fırsatların olmaması nedeniyle gölgelenmiştir” denildi.
Moldova 91. sırada (39), Kuzey Makedonya 85. sırada (40) ve Kosova 84. sırada (41) yer almaktadır. Her üç ülke de geçen yıla göre daha iyi puan aldı.
Raporda Kosova’nın “siyasi ve seçim kampanyalarının finansmanına ilişkin yasal çerçevenin iyileştirilmesiyle ilerleme kaydettiği, ancak bu reformların uygulanmasının önümüzdeki aylarda kilit önem taşıyacağı” ve “hükümetin şeffaflığı artırması ve adalet sistemine müdahaleden kaçınması gerektiği” belirtildi.
Kuzey Makedonya’da “yetkililer yeni yolsuzluk davaları açmaktadır, ancak doğru yönde atılan bu adımlar, devam eden davaların etkin bir şekilde takip edilmemesi ve yargıdaki kilit isimlerin seçiminde dürüst davranılmaması nedeniyle tehlikeye girmektedir”.
Raporda Moldova’nın “son zamanlarda çalkantılı bir siyasi dönemden çıktığı ve yolsuzlukla mücadele reformlarını uygulama konusunda gerçek bir isteklilik gösterdiği” belirtildi.
Şu anda Avrupa Birliği üyesi olan eski Yugoslav cumhuriyetleri arasında Hırvatistan 50. sırada (57), Slovenya ise 41. sırada (56) yer aldı.
Balkanlar’dan bir diğer AB üyesi Yunanistan ise 51. sırada (52) yer aldı. Rapora göre, son 10 yılda iyileşme kaydedilmiş olsa da, “hukukun üstünlüğünün gerilemesi, ulusal şeffaflık kurumunun bağımsızlığı ve gazetecilerin korunması ve güvenliğine yönelik zayıf güvenceler nedeniyle ilerleme tehdit altındadır”.
Balkanlar’da Bulgaristan 72. (43) ve Romanya 63. (46) sırada yer alarak Batı Avrupa ve AB bölgesinde “en kötü performans gösteren ülkeler” oldu.
TI, Bulgaristan’da “kazanılmış şirket çıkarlarının güçlü bir oligarşik etki oluşturduğunu” söyledi.
“Siyasi yolsuzluklar özgür ve adil parlamento seçimlerini engellerken, 2022 sonunda yapılan son mevzuat değişiklikleri seçim manipülasyonu olasılığını daha da arttırmaktadır.
“Bulgaristan’ın 2023 yılında yeni bir genel seçime gitme ihtimali göz önünde bulundurulduğunda, seçim yasasının geniş bir uzlaşı olmadan ve bu zaman diliminde değiştirilmesi en iyi uygulamalara aykırıdır.”
Orta Avrupa’da Macaristan 77. sırada (42) Raporda Macaristan’la ilgili olarak “siyasi elitlerin hem devlet hem de AB fonlarını kötüye kullandıklarına dair kanıtlar artıyor” deniyor ve AB’nin ülkenin AB fonlarına erişimini askıya alma ya da reform şartına bağlama yönündeki son kararlarına atıfta bulunuluyor.
Raporda, “Bu gecikmiş ama umut verici koşulluluk mekanizmasının başarısı, AB’nin Başbakan Viktor Orban hükümetini hukukun üstünlüğünün yeniden tesis edilebilmesi için anlamlı reformlar yapmaya zorlamaya istekli olmasına bağlıdır” denildi.
Raporda, “Çıkar çatışmaları ve varlıkların ifşa edilmesine ilişkin yeni kurallardaki önemli boşluklar nedeniyle, denge ve denetleme mekanizmalarının titizlikle ortadan kaldırıldığı bir ülkede bunların ne kadar etkili olacağı belirsizdir” denildi.
41’inci sırada yer alan Çekya (56) ve 49’uncu sırada yer alan Slovakya (53) geçen yıla göre daha iyi puanlar aldı. Ancak 55 puanla 45. sırada yer alan Polonya son 10 yılın en düşük puanını aldı.
Listenin üst sıralarında yer alan ülkeler 2022’dekiyle aynı: Danimarka, Finlandiya, Yeni Zelanda, Norveç, Singapur, İsveç, İsviçre ve Hollanda. En alttaki beş ülke ise Yemen, Venezuela, Güney Sudan, Suriye ve Somali oldu.
